Ο Ιανουάριος οφείλει την ονομασία του στον διπρόσωπο θεό των Ρωμαίων Ιανό (Janus)

Ιανουάριος

Γενάρης ο Κλαδευτής

Ο Ιανουάριος οφείλει την ονομασία του στον διπρόσωπο θεό των Ρωμαίων Ιανό (Janus) που το ένα πρόσωπο του κοιτάει το παρελθόν και το άλλο το μέλλον, ήταν ο προστάτης της πόρτας του κάθε σπιτιού, θεός της κάθε αρχής και της έναρξης των πολεμικών επιχειρήσεων και των μεγάλων έργων.

Στο Βυζάντιο την 1η Ιανουαρίου άρχιζε η θητεία των υπάτων οι οποίοι έβγαιναν στους δρόμους και σκορπούσαν νομίσματα χρυσά και αργυρά. Μικρά νομίσματα όμως έδιναν και στα παιδιά που γύρναγαν στα σπίτια φίλων και συγγενών για να ευχηθούν. Έτσι γεννήθηκαν τα Κάλαντα.

Ο λαός μας έχει διάφορες ονομασίες για τον Ιανουάριο. Παρετυμολογικά λέγεται και Γενάρης και Γεννολοητής γιατί τότε γεννούν τα γιδοπρόβατα. Λέγεται και Γατόμηνας επειδή ζευγαρώνουν οι γάτες.

Τον αποκαλούν και Μεσοχείμωνο γιατί είναι μεσαίος από τους τρεις μήνες του χειμώνα. Στη Μάνη λέγεται και Κρυαρίτης γιατί κάνει τσουχτερό κρύο αλλά και Γελαστός για τις Αλκυονίδες μέρες του. Τώρα είναι η κατάλληλη εποχή για το κλάδεμα των δένδρων γι’ αυτό λέγεται και Κλαδευτής και όπως λέει η παροιμία “Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μην γυρεύεις” γιατί τους υπόλοιπους μήνες ποτέ δεν κλαδεύουν με φεγγάρι, με πανσέληνο δηλαδή.

Και μιας και αναφέραμε το φεγγάρι πρέπει να πούμε ότι το μήνα αυτό λάμπει στον ουρανό: “Το φεγγάρι του Γενάρη παρά ώρα μέρα μοιάζει“.

Στο εκκλησιαστικό εορτολόγιο την 1η Ιανουαρίου εορτάζεται η μνήμη του Μεγάλου Βασιλείου, του Αη -Βασίλη, που έρχεται από την Καισάρεια φορτωμένος δώρα. Η Βασιλόπιτα που σύμφωνα με την παράδοση καθιέρωσε πρώτος ο Μέγας Βασίλειος, κόβεται τελετουργικά και τα κομμάτια μοιράζονται. Τυχερός της χρονιάς είναι εκείνος που θα του πέσει το νόμισμα.

Στις 6 γιορτάζονται τα Θεοφάνεια ή τα Φώτα όπως τα λέει ο λαός. Τη μέρα αυτή σύμφωνα με την παράδοση ανοίγουν οι ουρανοί και εισακούονται οι προσευχές. Επίσης αγιάζονται τα νερά και όπου υπάρχει θάλασσα (ή ποτάμι) ο σταυρός καταδύεται και αυτός που θα τον ανασύρει είναι ο τυχερός της χρονιάς.

Ο ιερέας ραντίζει τα σπίτια με αγιασμό για να φύγουν οι Καλικάντζαροι, βρωμερά πνεύματα που μαγαρίζουν τα πάντα και που τώρα φωνάζουν: “Φεύγετε να φεύγουμε κι έρχεται ο τρελόπαπας με την αγιαστούρα του κα με τη μαγκούρα του!”.

Στις 7 γιορτάζει ο αγαπημένος άγιος του λαού, ο Αη-Γιάννης ο Βαπτιστής. Πολλές είναι οι παροιμίες για τους Γιάννηδες. Από τη μια “Σπίτι χωρίς Γιάννη προκοπή δεν κάνει” και από την άλλη “Σαρανταπέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση“. Φαίνεται πως οι Γιάννηδες είναι ατομιστές αφού “Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει” αλλά και γκρινιάρηδες: “Τι είχες Γιάννη; Τι είχα πάντα“.

Του Αη-Γιαννιού σε πολλά μέρη της Ελλάδας συνηθίζουν να μεταμφιέζονται με προβιές τράγων. Το έθιμο αυτό είναι οι Μωμόγεροι των Ποντίων, τα Ρουγκατσάρια στην Καστοριά, οιΑράπηδες στη Δράμα, τα Μπουμπουσιάρια στη Σιάτιστα. Οι τραγόμορφοι άνδρες τριγυρνούν στους δρόμους με κουδούνες διώχνουν το κακό και εύχονται καλή σοδειά.
Στις 8 είναι η γιορτή της Αγίας Δομινίκης ή Δομνής ή Δόμνας και σε όλη τη Βόρειο Ελλάδα γιορτάζεται η μέρα της Μπάμπως. Είναι μια πανάρχαιη γιορτή της γυναικοκρατίας. Οι γυναίκες σε ομάδες πίνουν και λένε τολμηρά αστεία και τραγούδια. Οι άντρες αυτή τη μέρα κάνουν όλες τις δουλειές των γυναικών. Η γιορτή τιμούσε τις μεγάλες άρα έμπειρες γυναίκες κι αυτές με τη σειρά τους μετέφεραν την πείρα τους στις νεώτερες.
Τέλος η Εκκλησία μας τιμά τους τρεις Ιεράρχες, τον Βασίλειο τον Μέγα, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Γνώστες της ελληνικής παιδείας και οι τρεις, άφησαν ένα τεράστιο συγγραφικό έργο, το οποίο επηρέασε την Ορθοδοξία και της έδωσε το φιλοσοφικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο στηρίχτηκε αργότερα για να διατυπώσει κανόνες και δόγματα.

Πηγή: Ημερολόγιο 2010, τα Νέα, “Ε, ρε γλέντια!”

http://www.magikokouti.gr/blog/january/