"Όποιος Ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά" Ρήγας Φεραίος

Ως λαογραφία ορίζεται εκείνη η επιστήμη που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού. Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Επιμέλεια σελίδας: Πάνος Σ. Αϊβαλής, δημοσιογράφος, εφημερίδα "Αρκαδικό Βήμα"

AΡΚΑΔΙΚΟ ΒΗΜΑ

AΡΚΑΔΙΚΟ ΒΗΜΑ
.........................Η σελίδα της εφημερίδας "Αρκαδικό Βήμα"..................................

Λαογραφικά... με τον Πάνο Αϊβαλή // Επικοινωνία στο email: arkadikovima@gmail.com

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών είναι ένα από τα δεκατέσσερα Eρευνητικά Kέντρα της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία εντάχθηκε από την ίδρυσή της (1926). Ιδρύθηκε το 1918 από τον Νικόλαο Γ. Πολίτη ως Λαογραφικό Αρχείο, με αντικείμενο τη Λαογραφία δηλαδή «την περισυλλογήν πάσης της λαογραφικής ύλης και την δημοσίευσιν αυτής». Σήμερα αποτελεί το Eθνικό Kέντρο Tεκμηρίωσης του λαϊκού πολιτισμού με πλουσιότατο Αρχείο ανέκδοτου υλικού για όλες τις πτυχές του λαϊκού βίου και ειδική Βιβλιοθήκη.

Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου 2018

"Από τις άκρες των ακρώ..." Εγκαίνια του νέου χώρου μεταστέγασης του Μουσείου των Ακριτών της Ευρώπης στην Παλαιόχωρα Χανίων Κρήτης την Παρασκευή 28/9/2018


"Από τις άκρες των ακρώ..."
Εγκαίνια του νέου χώρου μεταστέγασης του Μουσείου των Ακριτών της Ευρώπης στην Παλαιόχωρα Χανίων Κρήτης (Παρασκευή 28/9/2018)
Η γέννηση της ακριτικής ποίησης στα όρια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, η έννοια του συνόρου-άκρου, τα δημώδη άσματα – ακριτικά έπη από τον 11ο – 12ο αιώνα μέχρι πρόσφατα, με κεντρικό άξονα τον Διγενή Ακρίτη, το σκηνικό των ακριτικών επών, οι χαρακτήρες του Διγενή στα διάφορα στάδια της ζωής και της θητείας του ως υπερασπιστή των συνόρων, οι επιβιώσεις και η εξέλιξη τέλος της ακριτικής ποίησης και πως αυτή επέδρασε στη νεότερη δημιουργία, αποτελούν τη θεματολογία του μουσείου. 

Η αντίστοιχη ευρωπαϊκή επική παράδοση διασώζει επίσης λαϊκούς μύθους γύρω από τη ζωή ένδοξων πολεμιστών-φυλάκων των συνόρων των διαφόρων κρατών της μεσαιωνικής Ευρώπης, οι ακριτικές περιοχές των οποίων μαστίζονταν από πολέμους και άλλαζαν συχνά χέρια. Στον μεσαιωνικό κόσμο, ο πολεμιστής που κατοικούσε και μαχόταν στα "άκρα", δηλ. τις μεθοριακές ζώνες, ήταν ένας ιδιαίτερος τύπος ιππέα στρατιώτη, η φυσιογνωμία του οποίου διαμορφώνεται κατά το πρότυπο του ήρωα πολεμιστή. Το πρότυπο αυτό αντανακλούσε την επικρατούσα ιδεολογία και τις πολεμικές αξίες της εποχής και είχε τις ρίζες του στη μακραίωνη πολεμική-ηρωική παράδοση των ευρωπαϊκών λαών. 
Τα σύνορα των μεσαιωνικών ευρωπαϊκών κρατών δεν ήταν σαφώς καθορισμένες οροθετικές γραμμές, όπως στη σημερινή Ευρώπη. Ιδίως στην περίπτωση των μεγάλων αυτοκρατοριών, τα όρια ήταν αχανή, απροσδιόριστα, σχεδόν νοητά καθώς ως σύνορα νοούνταν μεγάλες εδαφικές ζώνες. Για παράδειγμα, τα βασικά "όρια" της Βυζαντινής αυτόκρατορίας, που κατά καιρούς βέβαια μετατίθενται λόγω κατακτήσεων από αντίπαλες δυνάμεις, είναι, προς Ανατολάς, όλη η ανατολική Μ. Ασία μέχρι τον Πόντο, την Καππαδοκία και την περιοχή του Ευφράτη, προς Νότον, η περιοχή της Μεσογείου ενώ στη Βαλκανική, η περιοχή του ποταμού Δούναβη. Τα μεσαιωνικά "άκρα", παρότι γίνονται συχνά πεδία στρατιωτικών συγκρούσεων και διεκδικήσεων, είναι και τόποι συνάντησης διαφορετικών πολιτισμών, τόποι επικοινωνίας, πολιτιστικών ανταλλαγών και αλληλεπίδρασης. 
Συχνά, επίσης, συμμαχίες και συμφιλίωση σε κάποιο πολεμικό μέτωπο επιβάλλονται ως αντιστάθμισμα σε κάποιο άλλο «ανοιχτό» μέτωπο. Με όρους συμφιλίωσης ή πολέμου, πάντως, τα σύνορα μετατρέπονται σε «γέφυρες» για τους λαούς, για την τέχνη, τη λογοτεχνία και τη μουσική που απαλύνουν τις αντιθέσεις και αφομοιώνουν το απόσταγμα κάθε πολιτισμού που δεν μπορεί παρά να εμπεριέχει τις διαχρονικές πανανθρώπινες αξίες. Και καθώς η ιστορία επαναλαμβάνεται στον σημερινό χωρίς ουσιαστικά σύνορα κόσμο η έννοια του ορίου ως συνδετικού και όχι διαχωριστικού στοιχείου μεταξύ των λαών αποκτά μια ιδιαίτερη σημασία.
Το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών διαθέτει σήμερα το μεγαλύτερο αρχείο αφηγηματικών τραγουδιών στην ελληνική γλώσσα, κατηγοριοποιημένων ως «ακριτικών» αλλά και τραγουδιών που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτά, που περιλαμβάνει γύρω στις 6.500 παραλλαγές. Υπάρχει επίσης στο Κέντρο ένας τεράστιος όγκος, πολλαπλάσιος αυτού του αριθμού, από παραλλαγές είτε δημοσιευμένων είτε σε χειρόγραφα καθώς και ηχητικές καταγραφές που έχουν εν μέρει ή καθόλου αρχειοθετηθεί. Στην περιοχή σας τα ακριτικά τραγούδια έχουν διασωθεί μέσα από τα ριζίτικα τραγούδια, τα οποία εξακολουθούν να είναι ζωντανά, ενώ η συλλογική μνήμη διατηρεί το Πάτημα του Διγενή, ή την Πατέλα του ή το Ραβδί του αλλά και στη Ρόδο, την Κάρπαθο και στην Κύπρο, του Διενή το μνήμα, του Διγενή η σέλα, του Διγενή τα Κιόνια, του Διγενή η πλάκα, του Διγενή οι γονάτες κ.ο.κ. Οι ακρίτες έχουν κοινά χαρακτηριστικά: Ήθος, θάρρος, ευγένεια, πίστη στη θρησκεία, στην ιδέα τους, στα ιδανικά τους, αγάπη στην πατρίδα, δύναμη, αντίληψη, ως μυθικά-συμβολικά ή ιστορικά πρόσωπα: μυθικό πρόσωπο ήταν ο Βασιλιάς Αρθούρος, ενώ ο Νικηφόρος Φωκάς, ήταν ακρίτης πολεμιστής, που έγινε και αυτοκράτορας του Βυζαντίου, απελευθέρωσε και την Κρήτη (961). 
Ήρωες της Ευρώπης: Ο Διγενής Ακρίτας, βυζαντινός ήρωας, ο Μάρκος Κράλης, Σλάβος ακρίτης ήρωας, ξακουστός στη Βουλγαρία, ο Όγκε ο τρομερός, ήρωας των Σκανδιναβών,ο Βελισσάριος, ένας από τους πιο δημοφιλείς ήρωες σε όλη την Ευρώπη ήταν ο πασίγνωστος στρατηγός του Βυζαντίου επί Ιουστινιανού, ο Σίντ, ο Ισπανός ήρωας, ο Λάνσελότ, ένας από τους ιππότες του βασιλιά Αρθούρου, ο Ζίγκφριντ στο άσμα των Νιμπελούγκεν, αλλά και ο Αλεξάντερ Νιέφσκι, πρίγκιπας, Ρώσος ήρωας που νίκησε τους Τεύτονες, ιππότες εντεταλμένους του πάπα, ο Τριστάνος, ο Μιχαήλ ο Μέγας, ο Βλαντ Τσέπες, ο γνωστός ήρωας της Ρουμανίας, από τον οποίο προήλθε ο δράκουλας. Ο Γεώργιος Καστριώτης ο Σκεντέρμπεης, Αλβανός ήρωας που πολέμησε εναντίον των Οθωμανών, ο Ιβάν ο Γ΄ ο Τρομερός (1440-1505), Ρώσος ήρωας που απάλλαξε τη χώρα του από τους Μογγόλους, ο Ρολάνδος, το πρότυπο του χριστιανού ιππότη (Άσμα του Ρολάνδου). 
Σήμερα, εποχή αντιηρωική οι κοινωνίες έχουν ανάγκη από ήρωες, που τους πλάθουν με την φαντασία στα εικονογραφημένα περιοδικά και κινηματογραφικές ταινίες. Ήρωες που αντιπροσωπεύουν το καλό και το κακό και παλεύουν μεταξύ τους, που προστατεύουν τους φτωχούς και αδύναμους: Μίκυ μάους, Φάντομ Ντακ, Ντόναλτ Ντακ, Τζέημς Μποντ, πράκτορας 007, αλλά και Σπάιντερμαν, Σούπερμαν, Σκούμπι Ντου, αστυνόμος Σαϊνης κ.ά. κ.ά.
Το Μουσείο, λοιπόν, αυτό θα μπορούσε, εφ’ όσον λειτουργήσει πραγματικά, εκπληρώνοντας τους σκοπούς της ίδρυσής του να γίνει ένας χώρος δραστηριότητας και προβληματισμού σε διεθνές επίπεδο για θέματα που ενώνουν τους λαούς και προβληματίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες, ένα Ινστιτούτο έρευνας στην πραγματική άκρη της Ευρώπης, " στις πραγματικές άκρες των ακρώ..." 
(Η Γαύδος θα μπορούσε να συναγωνιστεί την Παλαιόχωρα).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου